Laten we er van uit gaan dat niemand bewust kiest om verslaafd te worden. Het is een geleidelijk proces van soms wel 20, 25 jaar waarbij je na verloop van tijd kunt gaan denken ‘wat is hier nou eigenlijk gebeurd?’. Het uiteindelijk verslavende gedrag (kopen, gokken, seks, gamen, eten, werken) en gebruik (alcohol, drugs) is, toen het nog onschuldig was, op een moment in je leven gekomen op het moment dat je er iets aan had.
Problemen even vergeten, conflicten ontlopen, je terugtrekken – het kan van alles zijn. Ooit had je dat nodig en heeft je gedrag of gebruik je daarbij geholpen. Met dank aan stofjes in je hersenen, neurotransmitters, die je door het gedrag of gebruik precies dat gevoel geven dat je dacht nodig te hebben. Ze waren zeer welkom en deden hun werk goed. Nog steeds.
Maar op zeker moment valt je gedrag of je gebruik op in je omgeving. Je wordt er op aangesproken. Dat negeer je natuurlijk. Waarom zou je wat anders doen? Jij hebt geen probleem, je omgeving heeft kennelijk een probleem met jouw gedrag – dat is niet jouw zaak. Je laat het erbij. Want dat gevoel van ontspanning, vergeten en jezelf rust geven is wel erg lekker. Te lekker, nog.
Dan komen de vragen. Of je wel zonder kunt. Met andere woorden of je niet verslaafd bent, maar dat wordt niet zo direct gezegd. Inmiddels weet je al lang van jezelf dat je niet zonder kunt. Dat je dus – je geeft het niet graag toe – verslaafd bent. Maar je ontkent. ‘Het is mijn keuze om mijn leven zo te leiden’, zeg je. Of ‘dit hoort gewoon bij wie ik ben’. In feite zeg je: bemoei je niet met mij, ik regel mijn zaakjes zelf wel. Dat je die zelf niet meer in de hand hebt weet je wel, maar ontken je tegelijkertijd. Wat je niet benoemt is er niet.
Uiteindelijk loop je vast in je leven. Je partner pikt het niet meer. Op je werk trek je het niet meer. Je krijgt gevoelens van onrust, frustratie of depressie. Je wilt weg waar je bent, je bent boos op je omgeving want die begrijpt niets van jou. Je bent boos op jezelf. Of alles tegelijk. Jij kunt het niet uitleggen, want je weet het zelf niet. Je vooruitzicht is om alleen en werkloos in een kaal flatje of erger op straat achter te blijven – en dat gaat je toch echt te ver.
Als je echt geen kant meer op kunt rest je maar een ding: accepteren dat je verslaafd bent. Dat wil niet zeggen dat je die zwakheid met anderen deelt. Integendeel. Het kost je zelf al genoeg moeite om toe te geven dat je je gedrag of gebruik nodig hebt om te overleven. Daar heb je geen anderen, en vooral niet de mening van anderen bij nodig. Je schaamt je dood voor jezelf. Je hebt geen idee wat je moet doen. Ontkennen is het makkelijkst, maar je inmiddels weet dat dat niet meer werkt.
De grootste stap om te maken: hulp zoeken. Iemand anders vragen om jou te helpen. Vernederend, je eigen onvermogen in de ogen zien. Je loopt er liever voor weg maar je weet dat er niks anders op zit. Waar moet je heen? Wie vertrouw je? Niet je familie. Niet je partner. Zeker niet je werkgever. Allemaal veel te dichtbij. Hulp zoeken kan lang duren, want waar moet je zoeken. Ondertussen heb je nog altijd de gelegenheid om tegen beter weten in te ontkennen. Te doen alsof er niks aan de hand is. Door te gaan met wat je gewend bent, hoewel je er geestelijk en lichamelijk misselijk van wordt.
De kunst is een goede therapeut of coach te vinden om jou te helpen. Iemand die je vertrouwt. Aan wie je je ziel en zaligheid durft bloot te leggen. Je geestelijke naaktheid laten zien. Dat is waar je het meest bang voor bent, maar het is ook precies wat je te doen staat. Alles moet gezegd kunnen worden. Om te kijken wat je gedrag of gebruik jou ooit heeft gebracht. Wat je destijds nodig had, maar wat je inmiddels in de weg is gaan zitten omdat je het zelf of je omgeving het niet meer pikt. Dat is een opgave. Geef maar eens toe dat je bent vastgelopen in je eigen leven.
Een goede therapeut of coach kan veel voor je betekenen, als je innerlijke motivatie om te veranderen sterk genoeg is. Hij of zij gaat samen met jou kijken naar jouw leven en naar waar je in vastloopt. Zonder oordeel. De situatie in kaart brengen. Niet de nadruk leggen op je verslaving, maar onderzoeken waarom je dat gedrag of gebruik ooit in je leven hebt binnengehaald. Zodra dat duidelijk is kun je stappen gaan zetten. Stappen die moed vergen en vergaande gevolgen kunnen hebben.
Therapeut, coach of niet: je zult zelf het meeste werk moeten verzetten. Je weet nu welke kant je op wilt, het is tijd om aan de slag te gaan. Met de zekerheid dat je therapeut of coach er altijd voor je is, ook als het even moeilijk gaat. Jij bent je eigen kapitaal, jij kunt het verschil maken voor jezelf. Het kost moeite, je zult zeker terugvallen hebben. De patronen die de afgelopen twintig jaar in je leven zijn geslopen laten zich niet zomaar overboord zetten. Dat geeft niet zo lang je maar weet welke kant je op wilt.
Je toekomst ligt voor je en begint vandaag. Het is hard werken en de moed zal je wel eens in de schoenen zakken, maar je kunt zien welke resultaten je boekt en daarop verder bouwen. Zo kun je jezelf hoop geven, als je je dat maar realiseert. Denk nog eens terug aan je ergste dieptepunt, dat motiveert om door te gaan op deze weg. Je kunt altijd nog kiezen om terug te gaan naar waar je bent geweest. De winst die je inmiddels hebt geboekt is je waarschijnlijk meer waard. Maar de keuze is aan jou.
